Skip to main content

Posts

Showing posts from 2023

Lehkhabu ngaihnawm 'Sikpui leh Sulhnu'

Lehkhabu leh chanchinbu chhiar khat tak kan lo ni palh a nih pawhin Tv leh Youtube atang tal pawhin 'Sikpui leh Sulhnu' tih lehkhabu ziaktu Lalhruaitluanga Chawngte hi vawiina Zofate hian kan hre vek awm e. A lehkhabu leh a thuziak te kan chhiar tam lo a nih pawhin 'Comedian Search' endiktu a nih vang ringawt pawha kan hriat chian a ni a. Vawiinah hian a lehkhabu hlu tak hi kan sawi zui dawn a; kumin Krismas kan hman nawm phahnna tur khawpa lehkhabu tha a ni.  Lehkhabu pian hmang 'Sikpui leh Sulhnu' lehkhabu hi Samaritan printer kutchhuak a ni a; phek 118 a chhah a ni. Lehkhabu pianhmang lian lo tak, leklam awlsam leh zâng tha tak niin kum 2022 thlasik laia tihchhuah a ni a. Hmanni lawkah khan a vawihnihna atan chhut nawn leh a ni bawk. Cheng 250/- man lek niin thuziak sawmpariat a awm a; a ninawm loh tawk leka sei, a khamawm loh tawk leh thui a ni thung.  A ziaktu Mizote leh khawvel pumpui hian Krismas hi kan ngaihluin Krismas avanga thu leh hla lo piang chhuak

Lal Isua te chhungkua hi an hausa em?

Krismas a hnai chho leh ta a; kan rilruah pawh Krismas lam a lang chho leh tan mek a. He hun hlu tak hi a hlutzia kan sawi thiam tawk lo a, kan hlut thiam tawk lo fo bawk. Vawiinah hian Krismas neitu Lal Isua te chhungkaw chanchin hi kan thiam tawk tlemte hmangin kan zir dawn a ni.  Mistiri chhungkua Chanchin Tha Matthaia ziak bung 13:55 kan chhiar chuan Lal Isua chu an khua Nazareth-ah a haw a, mipuite a zirtir tih kan hmu. Nazareth khawmi te hian Lal Isua hi a naupan lai atanga amah lo hre tawh an nih avangin an ngaisang hran lo a, mi danglam bik leh thiltithei tak a nihna kha an hre lem lo. Inkhawmna inah mipuite a zirtir pawhin mak an ti a, ‘thingrem siamtu fapa’ kha a ni lo em ni tiin an zawt a nih kha. A nu leh pa, a unau te pawh an hriat chian a ni a, chhungkaw zahawm tak leh vantlang chunga leng chhungkua an ni lem lo. Marka ziak 6:3 kan chhiar phei chuan Lal Isua chu thingrem siamtu, Mari sawn kha a ni lo em ni tiin mipui chuan an zawt a ni tiin ESV Global Study Bible chuan a

Kristiante rinna humhim: David Hume, Bertrand Russell leh Richard Dawkins te thlirna

Mi thiam zawk leh hre zauzawk te, hnial khan tha leh dik zawkte min hnial letna tur thil tam tak a awm chungin, Pathian kan rinna leh Pathian hi a awm ngei a ni tih hi kan thiam tawk beitham tak hmangin kan sawi dawn a ni.  Pathian awm rinna (Theism) Pathian awm rinna/Theism hi Greek tawng 'Theos/God' leh 'ism' atanga lakkawp a ni a, Pathian/pathian a awm rinna tiin kan sawifiah mai thei awm e. Zau taka sawi chuan, thlarau emaw thilsiam famkim leh thiltithei tak emaw, a bik takin Kristian, Juda leh Muslim-te’n khawvel siamtu leh thununtu anga an biak thin, chumi chu awma kan rinna hi a ni tiin kan sawi thei bawk.  Isua Krista ringtute chuan Kristian Theism kan zui a, a thu leh a Fapa Isua hmanga inpuangtu Pathian dik pakhat chauh chu kan ring a ni. Chutianga kan rinna nghet bur mai chu Science leh Philosophy lama mi thiam chungchuang pathum - David Hume, Bertrand Russell, leh Richard Dawkins-te’n an dodalna thenkhat kan en dawn a. Keini ang chuan a famkimin kan sawi ve

Kan hmelhriat lehkha chhiar peih te

Tun tumah hian Mizote zingah kan hmelhriat, Tv leh Chanchinbu leh Social Media lama an mahni kan hmuh fo te lehkha chhiar dan kan sawi dawn a. Kumin 2023 chhunga lehkhabu an chhiar tawh zat te kan zawt a; heng kan tarlan bakte pawh hi zawhna kan zawh erawh a chhanna kan dawn loh avangin kan tarlang thei lo a. Hei hi chona angah ngaiin, lehkha chhiar kan tam deuh deuh theihna tura tih a ni tih kan hre dawn nia.  Hmeichhe lam 'I TI THEI' tih lehkhabu ziaktu PC Lalremruati (Mapuii Pachuau) hi kan hre vek awm e; a lehkhabu pawh hi bu 10000 zet a hralh a nih kha. Amah hi nu a ni tawh a,  DDK Aizawlah Chanchinthar puangin ama tawkah a buai hle ang tih kan hrethiam awm e. Chuti chung chuan kumin kum kal mekah hian lehkhabu sawm aia tam a chhiar tawh a; a lehkhabu chhiar ho hi phek 300 -500 te an ni hlawm.  "A tam thei ang ber chhiar ka tum a; ka hun a indaih thei ngang lo!" tiin inthlahrung takin a sawi.  Tv leh Youtube lamah kan hmuh fo thin, DDK Aizawl lamah te pawh mi dan

Politics leh Hausakna

Mihring hian kan duh emaw duh lo emaw, he khawvela kan awm chhung hian Pathian thu leh Ram inrelbawlna/Politics hian min tuam reng dawn a. Chuvangin a tha zawnga Politics hi kan hmang a nih chuan ram nuam leh changkang, sorkar tha kan nei ang a. A chhe zawnga kan hmang zel a nih chuan tun aia chhe zawk leh tha lo zawk hian kan ram hi a awm zel dawn a ni tih hi mi pangngai chuan kan hrethiam vek awm e.  Pathian leh Politics Thuthlung Hlui kan chhiar chuan Pathian hi Abrahama hnen atanga inpuangin Israel hnam a din a; Israel fate ram leh hnam kaihhruaina/politics - ah chuan thuk taka inrawlhin Amah chu a laiah (God-Center) a awm a, a thu ber a ni tih kan hmu. Pathian aia thildang an thlana mi lem an biak emaw an ram hruaitute leh Lal te'n Pathian an ngaihsak loh emaw chuan malsawmna an dawng ngai lo a. Israel ram leh hnam chu an chhehvela hnamdang hoin an run a, salah hruaiin an tluchhe thin tih kan hmu a. Lal Isua Krista pawh kha khawvela a lo kal khan Israel te chuan Rom Sorkar awp

Ontological arguments

Ontological arguments chu Philosophy zirna peng pakhata Pathian a awm tih thutlukna siamna atan, khawvel thlirna ni lo hriatna hnar dang atanga lo chhuak a ni a; chu chu entirna angin sawi ta ila - kan chhia leh tha hriatna fim tak (reason) atanga kan hriatna tiin kan sawi thei awm e. Ontology - tih awmzia chu 'thil tobul zirchianna' hi a ni a, Grik thumal “ontos” tih atanga lo kal niin “a awm” tihna a ni. Ontological Argument chu Pathian a awm tih thutlukna siamna atana ngun tak leh chik taka zira endik a, thutlukna tura thudik awmsa leh tanchhan awm sa (premises, a priori) hmang chauha zirchianna tiin kan sawi thei awm e.  A bul tanna Ontological argument hmasa ber chu kum zabi 11-na C.E.-a Canterbury khuaa St. Anselm-a lo rawtchhuah kha a ni a, a lehkhabu 'Proslogion' ah chuan St. Anselm-a chuan Pathian chu thil nung pakhat, chu aia ropui zawk kan hriat loh leh kan ngaihtuah theih loh hi a ni tih ngaihdan a nei a. A tobul leh a aia sang chhui phak thil (being) a nih

'Pathian’ hi Sakhaw tawngkam mai em ni?

Khawvela mihring lo piangchhuak, mi pangngai tawh phawt chuan amah aia chungnung zawk leh thiltithei zawk tu emaw a awma rinna hi kan nei vek a. Chu chu mimal, ram leh hnamin a buaipui a; sakhua a lo piang a. Khawvela sakhua zawng zawngte hian Pathian kan zawng a, kan buaipui a; Pathian awm ring lo ‘Atheist’ te nen lam Pathian awm leh awm loh hi kan buaipui a ni. Tunlai khawvelah Science thiamna leh Philosophy thiamna hmangin ‘Pathian’ chu an zawng a; kil hrang hrang atangin Pathian leh a thu buaipui hi a tul ber lo e tiin vawiinah hian Pathian nung betu leh ringtu Kristian te chuan nekchepna leh beihna a tawk mek a nih hi. Sakhua avangin Pathian chu a awm chawp mai a ni em? Chanchin Tha Johana ziak 1:1-ah chuan a tirin thu a awm a, thu chu Pathian a nih thu chiang takin min hrilh a. Pathian chuan a thu (word) hmanga thil a siam avangin American Philosopher Vern Sheridan Poythress, Westminster Theological Seminary- a New Testament zirtirtu, Philospher leh Mathematician ni bawk chuan ‘t

J.K. Rowling 'Harry Potter' zinkawng

Kan sawi tur hi thil thar a ni lo a; khawvela lehkhabu ziaktu hlawhtling ber, lehkhabu ziah avanga khawvela mi hausa tawntaw ni thei hmasa ber J.K. Rowling chanchin hi kan hriat fo tawh hnu a ni ang. Pasal thena fa pakhat pawm chunga a hlawhtlinna chanchin hi kan sawi thar leh dawn a, chona leh beiseina min siamsaktu a ni ngei ang.  A chanchin tawi J.K. Rowling hi ni 31 July 1965 khan Yate-a Cottage Hospital-ah a piang a, a lai ah hming chu Joanne Rowling niin vawiinah hian kum 58 a upa a nih chu. Sap ram chhungkaw pangngai tak atanga lo piang a ni a, sikul kai rual a nih atangin thuziak mi nih a duh a. Insider-in an kawmnaah a sawi danin kum 6 mi a nih atangin thuziak mi nih a duh tawh thu a sawi. A hming 'Rowling' tih avang hian sikula a thiante chuan an chhaih thin a, 'Rowling pin' tiin an ko thin. Primary sikul hi Gloucestershire-ah kum 9 a nih thlengin a kal a; Kum 1982 khan Oxford University-ah luh a tum a, a tling zo lo. Hemi hnu hian University of Exeter, France

USA President leh lehkha chhiar

Khawvela ram ropui leh thiltithei bera kan ngaih chu United States of America/USA hi an ni a; an ram hruaitu lu ber President te pawh khawvela ram hruaitu ropui ber anga kan ngaih an ni bawk. Chutiang taka ram ngaihsan leh mi chung en, mi tam takin kal kan chak leh kan tawngkamah pawh 'USA-ah chuan...' kan tih fo thina an ram hruaitu lu ber te hian lehkha an chhiar nasain lehkhabu pawh an ziak thin a ni tih vawiinah hian kan sawi dawn a ni. USA President 33 - na Harry S Truman chuan, 'Lehkha chhiartute zawng zawng hi hruaitu an ni vek lova, hruaitu zawng zawng hi chhiartu an ni' tiin a lo sawi a nih kha.  John Adams leh Thomas Jefferson USA President pahnihna John Adams khan lehkhabu 3,000 chuang awmna library a nei a; kum 1776-a tih chhuah Adam Smith-a lehkhabu ‘The Wealth of Nations’ a chhiar chuan inrintawkna a pe nasa a. John Adams hian nupui Abigaili hnenah inpuangin, “Pa rem hre lo leh thuhnu dawn thiam lo tak ka ni a, ka lehkhabu te hi ka laka i rochun tur te chu

Mi dangte hriatthiam leh hriatchian

Tun Mizoram khawvelah hian eng hi nge kan mamawh ber tih inzawt ta ila; a chhanna tam tak awm thei zingah chuan - min hrethiamtu leh kan rilru lama kan harsatna, a ruka kan vei leh kan buaipui hi a ni a. Chungte chu Sap tawngin Depression/Anxiety adt kan tih hi a ni. Hei hian kan rin aiin vawiinah hian kan nun a tibuai a, kan ngaihtuah ngun a tul hle. Chu mi damna chu kan mawh takzet a ni.  A lo awm chhan Hetiang lama mi thiam leh zirbing mi ka ni lo a; heti lama mi thiamte'n an sawi leh a chhan awm thei hrang hrang an sawi te hi kan hre fo tawh awm e. Kan hun tawn zir loh vang te, kan beisei loh taka kan chunga thil lo thleng leh inthlahchhawnna avang tein hetianga rilru lama natna leh harsatna hi kan chungah a lo thleng thin a. A lo awmna chhan chu engpawhnise, he natna neitu leh veitu tan chuan natna leh hreawmna, thihna hial min thlen theitu a nih avangin kan ngaihpawimawh hi a ngai takzet a ni.  Mi dangte hriatchian leh tanpui Kan bula hlim taka nuia kan fiam bawrh bawrh te, a

Quantum Physics leh Pathian

Khawvel finna lo sang zelah hian Pathian thu (theology) leh Science hian nasa takin hma a sawn a. A tira kan thil zir leh hriatte chu kan thawm tha a, hma a sawn belh nasa em em a. Thil nihna bul hi hriattumin nasa takin kan zawng a, Philosophy leh Science hmangin kan zawng a. Bible atangin Kristiante chuan kan zawng bawk a, chu chu khawvel awm chhunga mihring te buaipui ber tur a ni ang.  Eng nge Quantum Physics? 'Engkim hi thil te tak te te atanga lo insiam an ni' tih hi Quantum Physics innghahna laimu a ni a. Latin tawng 'Quanta' tih atanga lo kal niin 'engzat nge?' (an amount/how much) tihna a ni a. Science thiamna hmanga khawvela thil siamtu 'atom' te lo awm dan zawng zawng chhuina hi a ni kan ti thei awm e. Mita kan hmuh theih atanga mit lawng leh enlenna (microscope) hmanga kan hmuh theih loh thlenga thil te ber nih phung leh awm dan, a lo insiam tan dan zirna zawng zawng hi 'Quantam Mechanics/Quantam Physics' chuan a huam vek a ni tiin ka

Awm lo ata awmah

Kan thupui hi Latin tawng chuan 'ex nihilo' tih a ni a; Pathian chuan engmah lo atangin engkim hi a siam a ni tih Kristian thurin pawimawh tak leh kan innghahna a ni.  Pathian chu he khawvel siamtu a ni tih hi Bible-ah chiang takin a lang a (Gen 1:1; Joba 38:1-42), mahse he khawvel a siam dan chungchang hi zawhna a awm thin a.  A tlangpuiin chhanna lian tak pahnih a awm a: (1) Pathianin he khawvel hi engmah lo atangin a siam emaw, (2) he khawvel hi thil awm tawh atangin a siam emaw a ni. Pathian chu he khawvel buatsaihtu emaw thil mumal lo te a nih dan tur taka siamtu emaw tiin an sawi thin. Thil siam te - a nih dan tur angin Bible chuan Pathian chu a thil siamte tifeltu angin a târ lang a. He ngaihdan hi hlum bêl siamtuin a leilung chu inrual taka siam tûra a thawh danah hian a chiang hle a ni ( Isaia 29:16; Jer 18:1-6). Khawvel siamna nêna inzawm lo mah se, hei hian Pathian mizia chu a thilsiamte inrelbawlna thlentua nihna a lantîr a ni. Kohhran Pa hmasa te -  Theophilus, Jus

A lang lo lam

Engkim mai hian a lang chin leh lang lo chin a nei a; a lang lo lama thil tak tak awm chu hmuh chhuah tumin - Science leh Philosophy hmang te pawhin kan zawngin kan chhui a. Thutak leh thil tak tak chu hmuh tumin mihring hian kan dam chhung hun hi kan chhiar zo a ni ber a. Kristiante erawh chuan thutaka innghahna kan neih chu Bible hi a ni a. Vawiina kan dinhmun hi Bible zirtirna atangin a lang lo lama thil awm chu kan chhui dawn a ni. Chhung ril lama takna A lang lo lam kan sawi hian chhungril lama thil nihna tak tak, kan pawn lam lan dan min nih tirtu kan sawina a ni a. Sam 51:6 - ah chuan, "Ngai teh, chhûngril lamahte hian takina i duh thin a: Tichuan lang lo lamah hian finna mi hriattir ang" tih thu kan hmu a. Lal Davida chuan uirena sual lian tak mai tiin tual a that zui a; Pathian pawi a khawih a. Chu a sualna avang chuan Pathian lakah a inchhirin Pathian chuan a ruka sual tih chu a huain a duh lo a ni tih chiang taka a hriat chhuah leh zual avangin Davida chuan he Sam