Skip to main content

Awm lo ata awmah

Kan thupui hi Latin tawng chuan 'ex nihilo' tih a ni a; Pathian chuan engmah lo atangin engkim hi a siam a ni tih Kristian thurin pawimawh tak leh kan innghahna a ni. 

Pathian chu he khawvel siamtu a ni tih hi Bible-ah chiang takin a lang a (Gen 1:1; Joba 38:1-42), mahse he khawvel a siam dan chungchang hi zawhna a awm thin a.  A tlangpuiin chhanna lian tak pahnih a awm a: (1) Pathianin he khawvel hi engmah lo atangin a siam emaw, (2) he khawvel hi thil awm tawh atangin a siam emaw a ni. Pathian chu he khawvel buatsaihtu emaw thil mumal lo te a nih dan tur taka siamtu emaw tiin an sawi thin.

Thil siam te - a nih dan tur angin

Bible chuan Pathian chu a thil siamte tifeltu angin a târ lang a. He ngaihdan hi hlum bêl siamtuin a leilung chu inrual taka siam tûra a thawh danah hian a chiang hle a ni ( Isaia 29:16; Jer 18:1-6). Khawvel siamna nêna inzawm lo mah se, hei hian Pathian mizia chu a thilsiamte inrelbawlna thlentua nihna a lantîr a ni.

Kohhran Pa hmasa te -  Theophilus, Justin Martyr leh Origen-a te chuan 'engkim siamna tur hmanrua (matter) chu Pathian hnenah a awm hmasa a ni tiin an ring a. Plato philosophy/ngaihtuahna atangin heng Kohhran Pa te hian Pathianin thil la mumal lo tak hi a nih dan tur ang taka awm turin a buatsaih a, a pianzia leh a nihphung tur a pe a, chu chuan khawvel a siam chhuak ta niin an ngai a ni. McGrath-a chuan, "Matter hi universe chhungah a awm tawh a, siam a ngai lo; a pianzia leh a insiam dan chiang tak pek a ngai a ni" (McGrath, Theology, p. 38) tiin a sawi a. He ngaihdan nena inzawm hian harsatna tam tak a awm a, hei vang hian kum zabi linaah chuan Kristian theologian tam zawk chuan he ngaihdan hi an hnawl ta a ni.

Engmah lo atanga thil siam chhuah chungchanga inhnialna

Thilsiam 'ex nihilo' thurin hi a tam zawk chu Gnosticism nawrna nasa tak avang a ni a. He ngaihdan hian Thuthlung Hlui Pathian chu he khawvel siamtu leh Thuthlung Thar Pathian chu he khawvel a tlantu angin a thliar hrang ta a. Thuthlung Hluia Pathian chu NT-a Pathian aiin pathian nihna tlem zawkah an ngai bawk.

Kohhran Pa Irenaeus (130-200) chuan he ngaihdan hi chhang let a; Gnostic zirtirna - Pathian pahnih dodalna mai ni loin, chu aia nasa zawkin Greek philosophy - thil siamna hmanraw bul - matter chu a lo awm tawh tih zirtirna leh he thil awm tawh sa hmanga thupek angin Pathian chu matter hmanga thil siamtu a lo ni ta tih zirtirtu chu a dodal a. Irenaeus-a chuan "Engmah hi siamaa a awm lo a, engkim hian engmah lo atanga siam chhuah a mamawh a ni" (McGrath, p. 38) tiin a sawi.

A hnuah Tertullian-a (160-225) chuan khawvel hi a awm theih nan Pathianah a innghat a ni, tiin a sawi. Hei hi Aristotle-a ngaihdan, khawvel hi engmahah a innghat lo tih nen a danglam hle. Aristotle-a leh Plato-a ngaihdan te chu Kristian hmasate nen an insual a, mahse kum zabi lina a lo thlen chuan Kristian theologian tam zawk chuan Plato-a ngaihdan chu an hnawl ta a ni. 

Kum zabi 20-naa British systematic theologian ropui berte zinga mi Colin Gunton-a chuan heti hian a ziak a, "...Pathian hi kuta awm leilung atanga bêl siamtu nen tehkhin tur a ni lo; Ani chu chu  leilung leh bêl siamtu a ni zâwk" tiin Pathian chu engmah lo atanga engkim siamtu a nih thu sawi. 

Van thengreng/Universe hi amah tawpin a awm thei em? 

American Astronaut Guy Gardner-a chuan “Universe chungchang kan zir leh hmuh tam poh leh Solar System pumpui chhunga nunna atana hmun remchang ber chu planet a ni tih kan hrechhuak nasa zawk a ni kan ti” tiina a sawi a. He leia nunna hi amah maia lo awm palh a nihna aiin Siamtu ṭha takin a duan a ni ngei ang tih hi a rinawm zawk a ni tiin ngaihdan a siam a ni. 

A zir thuk zawk leh a hre thuk zawkte hian Pathian hi ring chiah loin, engkim siamtu atan chuan puhthlu phal chiah lo mah se tu emaw hi chu engkim siam tu, duangtu leh fel taka enkawla ruahmantu hi chu a awm a ni tih hi chu an ring a ni. Amaha awm palh tawp aiin siamtu neia awwm a ni tih rinna hi a nghet zawk bawk. 

Bible zirtirna atangin

Bible-ah hian thil siam chungchangah "engmah lo atangin" tih thumal hi chiang takin a sawi lo a. Mahse, Bible lama mi thiamte chuan Bible bu pumpui hian a takin hei hi a zirtir niin an ngai a ni. Genesis 1:1ff, Sam 33:6, Sam 148:5, Johana 1:3, Kolossa 1:16, leh Hebrai 11:3 ten kan chhiar chuan Pathianin khawvel a siam dan hi a famkim zawkin a lang a. Bible pumpui kan en hian engmah lo atangin Pathianin engkim hi a siam a ni tih hrilhfiahna hmangin thutawp kan siam thei. 

Engmah lo atanga engkim hi siam a ni tih hnial khan hi tha tak tak, ril tak tak leh dik tak tak awm mah se, chu aia chiang zawk, dik zawk leh pawimawh zawk chu engmah a awm thei lo. Engkim hian siamtu a nei a, a mamawh bawk. Chu chuan Pathian hi a awm tih a ti lang a, Pathian zalenna a tilang a, Pathian thiltihtheihna zawng zawng a lantir bawk a ni.

Genesis 1:1 thu ring maitu kan nih hian mi â kan ni lo a, kan thurin hi a rintlak a, thipui tlak leh dampui tlak a ni.

Comments

Popular posts from this blog

Lal Isua Hmangaihna

Ramhlun North Pastor Bial Zaipawl in kum 2013 a an sak Lal Isua hmangaihna tih hla, T. Laldintluanga phuah hi tun lai ah hrelo kan vang hle awm e. He hla hi Zaithiam hrang hrang te pawhin an sa a. Lal Isua hmangaihna hi kan tan a tawkin engkima engkimah a rintlak zia puanchhuahna ropui tak a ni tih kan hre awm e.     He hla phuahtu T. Laldintluanga, Ramhlun North hi tunah hian Synod Choir (2018-2020) Conductor ni mek a ni a. He hla a phuah dan chanchin hi ka va zawt a, PDF in min lo pe thlap a, a chung ah ka lawm hle.  “He hla hi kum 2013 a ka phuah a ni a, heng hunlai hian a bikin thalaite ah mahni intihlum te, ruihhlo avanga thihna te, thih thut thutna ang chi kha a tam em em a, ka phak tawkin ka vei ve hle a ni. Chung ka thalai pui sual in a tihbuai mek, mahni intihhlum duhna hial nei, nun beidawnga tap mek te pawh chu Lal Isua hmangaihna hian a nghak reng ni hian ka hria a. Emau kawnga khualzin pahnih ten an khawhar hnem tura Lal Isua an sawm khan an va hlawhchham lo

BEISEINA NUNG

I Petera 1:3-9 A chunga kan tarlan Bible châng innghahna hi Petera te hun laia Asia Minor-a Kohhran țhang chak em em mai te chungchang lehkha a thawn ațangin a ni a. Helai 1:3-9 ah hian Pathian khawngaihnain Lal Isua tiha thawhnlehna hian beiseina nung min neih tir thu leh chu Lal Isua thiha thawhlehna chu kan chhandamna-chatuan nunna kan neih theihna tur a nih thu Petera hian min hrilh a. Beiseina hi keini ringtute chauh ni lo mi zawng zawng hian kan neih hi a pawimawh em em a. Beiseina hi mi rethei te chaw an ti hial țhin a ni. Miin beiseina a neih tawh loh chuan nun hlutna hi a hre tawh țhin lo a. Mi lar, zaithiam, Celeb etc pawh nise amah ah beiseina a awm loh chuan mahni intihhlum mai hi a thlang țhin. Hmanni lawk ah Linkin Park band-a an Vocalist Chester Bennington-a pawh inawkhluma an hmuh kha! Khang te kha a larin khawvelin an hriat nen-beiseina a neih tawh loh vang a ni ngei ang- a nunna kha amahin a inlak hial ni! Chuvangin beiseina neih pawimawh zia hi kan sawi

Phurrit a bo ta Kalvariah

Rev. John M. Moore a chu Kirkintilloch, Dunbartonshire, Scotland ah September 1, kum 1925 khan a lo piangin Pathian tihmi tak chhungkua atanga lo seilianin kum 16 a upa a nihin a paingthar a.    Glasgow, Scotland ah rawngbawlna/ministry zirin chu   lai vel kohhranah chuan rawng a bawl thin a. North America lamah a pem hmain nupui Esther Marr neiin Ontario, Canada-ah Baptist Pastor leh thurihtu ropui tak a ni a, November 2, kum 2017 khan a boral a. Rev. Moore hi Pathian hla phuah thiam tak mai a ni a, hla 150 chuang zet phuahin chung zingah chuan Mizote pawhin kan hriat lar em em ‘Phurrit a bo ta Kalvariah’(Burdens Are Lifted at Calvary) tih kum 1952 a a phuah hi khawvel deng chhuak khawpa a sulhnu a ni. He hla hi Mizo tawngin Rev. Lalrinmawia chuan mawi tak maiin min lehlin sakin tun hnaiah One in Christ te chuan mawi tak maiin an sa a nih kha. He a hla phuah mawi tak mai leh ringtute tana innghahna tlak Lal Isua a nih zia heti hian Rev. Moore chuan a sawi a- “Glas