Skip to main content

'Pathian’ hi Sakhaw tawngkam mai em ni?

Khawvela mihring lo piangchhuak, mi pangngai tawh phawt chuan amah aia chungnung zawk leh thiltithei zawk tu emaw a awma rinna hi kan nei vek a. Chu chu mimal, ram leh hnamin a buaipui a; sakhua a lo piang a. Khawvela sakhua zawng zawngte hian Pathian kan zawng a, kan buaipui a; Pathian awm ring lo ‘Atheist’ te nen lam Pathian awm leh awm loh hi kan buaipui a ni. Tunlai khawvelah Science thiamna leh Philosophy thiamna hmangin ‘Pathian’ chu an zawng a; kil hrang hrang atangin Pathian leh a thu buaipui hi a tul ber lo e tiin vawiinah hian Pathian nung betu leh ringtu Kristian te chuan nekchepna leh beihna a tawk mek a nih hi.

Sakhua avangin Pathian chu a awm chawp mai a ni em?

Chanchin Tha Johana ziak 1:1-ah chuan a tirin thu a awm a, thu chu Pathian a nih thu chiang takin min hrilh a. Pathian chuan a thu (word) hmanga thil a siam avangin American Philosopher Vern Sheridan Poythress, Westminster Theological Seminary- a New Testament zirtirtu, Philospher leh Mathematician ni bawk chuan ‘tawng (language) hi Pathian thilpek a ni e’ tiin a lo sawi tawh a nih kha. Chutih rual chuan Philosopher tam tak chuan Sakhaw mite thu leh hla hi thu tak tak (truth) a ni lo a; awmze nei lo (meaningless statement) mai a ni e an ti. English Philosopher (Logical Positivism) hmingthang tak Sir A.J Ayer khan ‘finfiah theih loh chu thudik a ni lo’ (verification principle) tiin an hnial a. ‘Pathian a awm’ (God is existed) tih te hi chu Sakhaw tawngkam mai a ni a; finfiah theih loh a nih avangin thu awmze nei lo a ni tih kha an tlangaupui a nih kha. A chhan chu thu awmze nei (meaningful statement) chu hriatthiam theih (cognitive statement) a ni tur a ni a; hriathiam theih a nih chuan thu dik a ni nge thu dik a ni lo tih finfiah theih a ni tiin an sawi.

Finfiahna chi hnih

Hetianga hnial kalhtu Philosopher te hian thil finfiah dan chi hnih an nei a. A hmasa zawkah chuan thusawi awmze nei ni tur chuan ‘synthetic’ a ni a ni tur a ni a, chu chu ‘empirically verifiable’ tihna a ni. ‘Ruah a sur nasa hle mai’ tih ka lo sawi ta a; ka thusawi chu a finfiahna turin ruah a sur leh sur loh chu a thawm atangin emaw a ri atangin emaw kan mit leh beng hmangin kan finfiah (synthetic/empirical verifiable) thei a. Chuvang chuan ‘ruah a sur nasa hle mai’ ka tih kha thu awmze nei (meaningful statement) a ni tihna a nih chu. Tehkhawng pahnihnaah chuan kan thusawi kha amah khan finfiahna emaw a dikna emaw (tautological/analytic) a awm nghal tur a ni. 

‘Triangle chu kil thum nei a ni’ tih kan sawi hian Triangle tih awmzia chu kil thum nei a ni tihna a ni. Mahse ‘Pathian a awm’ tih te, ‘Pathianin ni leh thla leh arsi a siam’ kan tiha kan sawi (religious language) te hi heng tehna hmang te hian teh ve theih a ni lo a. Chuvang chuan awmze nei lo (meaningless statement) a ni a, thutak keng lo (truth values) a ni e an ti. Khawvela sakhaw awm zawng zawngin Pathian ropuina leh thiltihtheihna kan sawi te hi awmze nei lo a ni e tiin an hnawl vek tihna a nih chu.

Tehna rintlak leh dik ber a ni em?

Hetianga an tehna hmanga an tehfung (verification principle) hi kan the let ve chuan, he an tehna ngei pawh hian an tehfung hi a paltlang zo bik lo. Pathian chungchang kan sawina tawngkam hi ‘religious language’ mai a ni an tiha an tehfung hman ‘synthetic/ analytic’ hmang hian an tehna hman hi a dik thei bik hauh lo. Thudik ni tur chuan a inhrilfiah thlap thlap ang a; a inhmu dik thlap thlap tur a ni tiin sawi mah se, an thusawi hian teh a dawl bik lo. University of Oxford-a Emeritus Professor, Philosopher ni bawk Richard Granville Swinburne khan hetianga tehna (verification principle) hia dik lo a ni tiin an lo hnial thla tawh a nih kha. 

Tun lai khawvela Neo – Pragmatic (thumal awmzia chu a hman dang atanga lo chhuak a ni) Philosopher ho chuan thil nihna tak tak (reality) emaw thudik (truth) emaw hi tawngah (language) a innghat a ni an ti. American Philosopher Richard McKay Rorty chuan ‘Thudik chu tawngah hian a innghat tlat a ni’ (truth corresponds to language) a tih kha. Science thiamna hmangin khawvel leh a chhunga thil awm te siamtu thil sakhat nei (matter) chu ‘Atom’ a ni tiin kan finfiah a. ‘Atom’ tih hi Science tawngkam a ni a, amah lo awmsa leh inphuahsa a ni lo a, Scientist te phuahchawp tawngkam ve tho a ni. Hinduism chuan khawvel hi ‘maya’ a ni a; Sanskrit tawng (language) niin Science-in khawvel kha matter (atom) a tih laiin Hindu sakhaw zirtina tawngkamah chuan ‘Maya’ a lo ni ta a. Chuvangin Science dikna chu Science tawngkamah a innghat a, Sakhaw dikna pawh Sakhaw tawngkamah a innghat tho a nih chu.

Post Modern Neo – Pragmatisms - ah hian thudk (truth) tam tak a awm a. Chuvang chuan Science leh Sakhaw inlaichinna chungchang zirna atan hian ‘Critical Realism’ hi theologian, scientist te leh philosopher te chuan an lo hmang zui a ni. ‘Critical realism’-ah chuan thil nihna tak tak (reality) leh chu thil nihna tak tak kan zir theih leh kan hriatthiam chinah (observable) then hran a ni a. Mahse a tak (reality) hi kan hmuh theih leh kan zir theih atangin a hrang lo a, khawvel kan hriatthiam dan hi thil hmuh theih kan thlir dan (perspective) leh kan tawnhriat (expierence) atangin a ni a; chuvang chuan hmuh theih loh atangin hian hmuh theih a awm a ni.

Thutak chu eng nge?

Sap tawngin ‘water’ an tih chu keni Mizote’n ‘tui’ kan lo tia, Hindi chuan ‘pani’ a ni a, heng zawng zawng hi a dik vek a ni. Lal Isua Krista chu a tira thu (Logos) awm a ni a; Pathian inpuanna famkim chu Lal Isua Krista hi a ni. Chuvangin thudik tawpkhawk chu Pathian atanga lo chhuak a ni tia kan sawi hian kan sawi sual lo a; a rintlakin a pawmawm em em a ni. Philosopher te’n ‘Thudk chu tawngah a innghat tlat a ni’ an tih ang khan ‘Thudik tawpkhawk chu Pathian thu (Logos) ah a innghat tlat a ni ‘ tiin Chanchin Tha Johana ziak 1:1 –a ‘a tirin thu a awm, thu chu Pathian a ni’ a tih hi a pawm tlak a, a rintlakin chatuan daih a ni a. Pathian hi Sakhaw tawngkam vang mai maia awm ni loin, a awm avang zawkin keini hian kan tawng (language) hmangin kan sawichhuak a ni.

Hetiang hmang hian Philosopher, Scientist leh Theologian te chuan Science leh Sakhua hi an lo zirchiang a. Ian Barbour, Arthur Peacocke, John Polkinghorne, Alister McGrath leh midangte khan an hmang tangkai em em a. Vawiin thlengin an thu leh hlate hian zir leh chhiar a hlawh hle.

Kan sawi fo thin ‘Trinity’ te pawh hi Bible-ah a inziak kan hmu lo a; Lal Isua Krista chu Pathian leh mihring a nih kawp dan sawina atan (hypostatic union) kan hmang a; chu Sakhaw tawngkam chu a dikin a rinltak a ni. Chuvangin ‘Pathian’ tih tawngkam kan neih hi Pathian chungchang leh Pathian a nihna kan sawina a ni a, thudik kumhlun tur leh chatuan daih a ni tiin huai takin kan sawi thei ang.

Comments

Popular posts from this blog

Lal Isua Hmangaihna

Ramhlun North Pastor Bial Zaipawl in kum 2013 a an sak Lal Isua hmangaihna tih hla, T. Laldintluanga phuah hi tun lai ah hrelo kan vang hle awm e. He hla hi Zaithiam hrang hrang te pawhin an sa a. Lal Isua hmangaihna hi kan tan a tawkin engkima engkimah a rintlak zia puanchhuahna ropui tak a ni tih kan hre awm e.     He hla phuahtu T. Laldintluanga, Ramhlun North hi tunah hian Synod Choir (2018-2020) Conductor ni mek a ni a. He hla a phuah dan chanchin hi ka va zawt a, PDF in min lo pe thlap a, a chung ah ka lawm hle.  “He hla hi kum 2013 a ka phuah a ni a, heng hunlai hian a bikin thalaite ah mahni intihlum te, ruihhlo avanga thihna te, thih thut thutna ang chi kha a tam em em a, ka phak tawkin ka vei ve hle a ni. Chung ka thalai pui sual in a tihbuai mek, mahni intihhlum duhna hial nei, nun beidawnga tap mek te pawh chu Lal Isua hmangaihna hian a nghak reng ni hian ka hria a. Emau kawnga khualzin pahnih ten an khawhar hnem tura Lal Isua an sawm khan an va hlawhchham lo

BEISEINA NUNG

I Petera 1:3-9 A chunga kan tarlan Bible châng innghahna hi Petera te hun laia Asia Minor-a Kohhran țhang chak em em mai te chungchang lehkha a thawn ațangin a ni a. Helai 1:3-9 ah hian Pathian khawngaihnain Lal Isua tiha thawhnlehna hian beiseina nung min neih tir thu leh chu Lal Isua thiha thawhlehna chu kan chhandamna-chatuan nunna kan neih theihna tur a nih thu Petera hian min hrilh a. Beiseina hi keini ringtute chauh ni lo mi zawng zawng hian kan neih hi a pawimawh em em a. Beiseina hi mi rethei te chaw an ti hial țhin a ni. Miin beiseina a neih tawh loh chuan nun hlutna hi a hre tawh țhin lo a. Mi lar, zaithiam, Celeb etc pawh nise amah ah beiseina a awm loh chuan mahni intihhlum mai hi a thlang țhin. Hmanni lawk ah Linkin Park band-a an Vocalist Chester Bennington-a pawh inawkhluma an hmuh kha! Khang te kha a larin khawvelin an hriat nen-beiseina a neih tawh loh vang a ni ngei ang- a nunna kha amahin a inlak hial ni! Chuvangin beiseina neih pawimawh zia hi kan sawi

Phurrit a bo ta Kalvariah

Rev. John M. Moore a chu Kirkintilloch, Dunbartonshire, Scotland ah September 1, kum 1925 khan a lo piangin Pathian tihmi tak chhungkua atanga lo seilianin kum 16 a upa a nihin a paingthar a.    Glasgow, Scotland ah rawngbawlna/ministry zirin chu   lai vel kohhranah chuan rawng a bawl thin a. North America lamah a pem hmain nupui Esther Marr neiin Ontario, Canada-ah Baptist Pastor leh thurihtu ropui tak a ni a, November 2, kum 2017 khan a boral a. Rev. Moore hi Pathian hla phuah thiam tak mai a ni a, hla 150 chuang zet phuahin chung zingah chuan Mizote pawhin kan hriat lar em em ‘Phurrit a bo ta Kalvariah’(Burdens Are Lifted at Calvary) tih kum 1952 a a phuah hi khawvel deng chhuak khawpa a sulhnu a ni. He hla hi Mizo tawngin Rev. Lalrinmawia chuan mawi tak maiin min lehlin sakin tun hnaiah One in Christ te chuan mawi tak maiin an sa a nih kha. He a hla phuah mawi tak mai leh ringtute tana innghahna tlak Lal Isua a nih zia heti hian Rev. Moore chuan a sawi a- “Glas