Skip to main content

Bible leh Literature

Kan thupui khi Sap tawng ni mahse Mizo tawng ang maiin kan hre fiah tawh a; Pathian thu leh Thu leh Hla – ti a Mizo tawnga sawifiah kher lo pawhin a awmzia kan hre theuh awm e. Tun tuma kan thusawi tum ber chu kan hriat tawh hnu - Pathian thu leh Thu leh Hla hi an inzawm tlat a; an pahnih hian an intihausa tawn a; an inchhem alh tawn a ni tih kan sawi thar dawn a ni. Bible hi chatuan thu nung a nih rual hian khawvela thu leh hla ropui ber pawl a ni a; thu leh hla tarmit atanga kan chhiar a nih pawhin a sual lo a; chatuan thunung a ni tih erawh kan hre reng tur a ni. 

Engvangin nge Bible hi Literature/Thu leh Hla angin kan chhiar ang?

A chhanna awlsam ber chu Bible hi thu leh hla hmanga ziah a ni. Pathian chu mihringte hnenah a inpuang duh a; chumi atan chuan thilsiam leh leilungte hmang tho mahse, Thu leh Hla hmangin a inpuang tam ber a ni tih Bible atangin kan hre thei. British thu ziak mi leh Pathian thu thiam C.S. Lewis chuan heti hian a sawi a, “Bible hi Literature/Thu leh Hla a nihna ang baka hriafiah zawh loh, a peng hrang hrangah pawh Thu leh Hla/Literature peng hrang hrang ang chauha fiah hun a awm,” tiin a sawi a, a dikna chen tam tak a awm. Bible-a thil inziak tam tak hi chu kan hre fiah zo lo a, a awmzia leh engtika mi nge leh eng huna mi tur nge tih kan hriat loh tam tak a awm a; thu leh hla a nih anga kan chhiara kan hriat hi a awm nual a nih hi. 

Finna pai thu tha leh mawi

Bible zirna huanga hian Joba, Sam, Hla thlan khawmte, Thuifingte leh Thuhriltu bu ho hi ‘Finna pai thu leh hla’ (Wisdom literature) tiin zir a ni thin a. Heng lehkhabuah te hian zawhna leh chhanna fing tak tak te, mihringin kan zawm tur leh kan hriat reng tur thu leh hla a inzep teuh tih kan hre vek awm e. A chhung thu mai paih lamah hian a ziak dan kal hmang, a thu chheh dan leh a thupui hawi lamte hi chi hrang hrang a awm a; zirchian tlak leh belhchian tlak thu leh hla mawi tak tak hi Bible-ah hian a awm teuh tih kan hria. Mihiringin zawhna leh chhanna kan mawmawh, kan hriat duh leh kan hriat tur thil tam chu a chunga lehkhabu kan tarlanah hian a inziak a.Vawiin thlengin Bible hi lehkhabu zir hlawh leh chhiar hlawh ber a la ni ta zel a nih hi. 

Bible behchhan lehkhabu ropuite

Vawiin thlenga lehkhabu hralh kal leh mi thinlung dek zak thu leh hla, khawvel pum huapa hriat hlawh hi Bible behchhan emaw a hrula mi emaw a ni deuh zel tih kan hre awm e. Vawiin thlenga kan la chhiar nin theih loh John Bunyan-a ‘Kristian Vanram kawng zawh’, kum 1678 a tihchhuah tawhte hi khawvela lehkhabu hlu leh ropui ber pawl a ni a. Kum 1880 –a Lew Wallace-a’n ‘Ben-Hur: A Tale of the Christ’ tih lehkabu a ziah te hi hre lo kan awm awm lo e. Poetry/Hlahril bu ropui ber pawl James Milton-a ‘Paradise Lost’ te hi kan Bible vang a ni tiraw u? Kum 1905 a tichhuah thawnthu tawi ‘The Gift of the Magi’, O Henry ziahte hi naupang chenin kan hre vek awm e. Lehkhabu dang Thomas Browne-a “Religio Medici” te, Robert Burton-a “Anatomy of Melancholy” te pawh; kan sawi veng seng lo ang. Bible thu kalh zawng lehkhabu Dan Brown-a ‘The Da Vinci Code’ te, Richard Dawkins-a ‘God Delusion’ te hi Bible vang chauha lehkhabu hlawhtling a ni kan ti thei awm e. 


Bible nghawng chhuah thuziak mite

Romantic poets an tih ho - Wordsworth, Coleridge, Keats, Shelley te leh Restoration poets an tih Dryden te kha Sap tawng Bible lehlin pakhat ‘Authorised Version’, kum 1661 a tihchhuah  khan a hneh em em a; Thomas Carlyle, John Ruskin, Oscar Wilde leh Cardinal Newman te pawh an bang lo. He English Bible vang hian Sap ho Thu leh Hla tha tak tak a piang nasa hle a nih kha. Sir Joseph Compton-Rickett chuan, ‘He Bible hian hlawm hnihin Sap ho thu leh hlaah nghawng a nei a; chu chu Thuthlung Hluia tawnghmang thiamna (rhetoric) leh Thuthlung Thara an inbiakna (conversation) kha a ni a; a ziah dan leh a thu ken khan a nghawng em em a ni,’ tiin a sawi. 

Bible leh William Shakespeare-a

Thu leh Hla khawvela mi ropui ber ang hiala ngaih William Shakespeare-a thu leh hla pawh kha Bible hian a nghawng nasa em em a. A Hlahril pakhat ‘Sonnet 33’ pawh kha Chanchin Tha bu hmasa pathuma Lal Isua hmel danglam dan chanchin khan a hneh hle a nih kha (Matthaia 17:1 – 8, Marka 9:2 – 8, Luka 9:28 – 36). Kum 1562 –a Thomas Sternhold-a leh John Hopkins-a ten Sap tawng Sam bu pumpui an lehlin ‘The Whole Book of Psalm’ chuan Shakespeare-a hlahril phuah dan hi a nghawng hle a ni tiin an sawi a. Kum 1594 –a a drama ziah ‘The Rape of Lucrece’ pawh kha he Sam bu behchhan hi niin an sawi bawk. Kum 1500 vela Miles Coverdale-a Sam bu lehlin ‘Coverdale Psalm’ an tih mai pawh khan Shakespeare-a hi a hneh hle bawk. Bible lehlin tha tak tak kha chhiar ta lo se, William Shakespeare-a hian vawiin hi a thleng zo ang em tih chu zawhna awm thei a ni. 

Bible vanga Thu leh Hla pianchhuah nasat dan hi kan sawi seng awm lo e. Vawiin thlengin thu leh hla tha tak tak a la piang zel bawk a ni. Bible thu hmanga thuziak tha tak te, hla phuah mawi tak te chuan kan thinlung a chhun keh a; mi tamtak nun a sawi danglamin mihring nun a thlak thei a ni tih a taka hretute kan ni.Heti ang taka lehkhabu pawimawh leh hlu kan nei hi Kristiante tan chuan vanneihna thuahhnih a ni a; chuvangin nangpawh Bible hi lo chhiar tam leh zual ang che.

Comments

Popular posts from this blog

Lal Isua Hmangaihna

Ramhlun North Pastor Bial Zaipawl in kum 2013 a an sak Lal Isua hmangaihna tih hla, T. Laldintluanga phuah hi tun lai ah hrelo kan vang hle awm e. He hla hi Zaithiam hrang hrang te pawhin an sa a. Lal Isua hmangaihna hi kan tan a tawkin engkima engkimah a rintlak zia puanchhuahna ropui tak a ni tih kan hre awm e.     He hla phuahtu T. Laldintluanga, Ramhlun North hi tunah hian Synod Choir (2018-2020) Conductor ni mek a ni a. He hla a phuah dan chanchin hi ka va zawt a, PDF in min lo pe thlap a, a chung ah ka lawm hle.  “He hla hi kum 2013 a ka phuah a ni a, heng hunlai hian a bikin thalaite ah mahni intihlum te, ruihhlo avanga thihna te, thih thut thutna ang chi kha a tam em em a, ka phak tawkin ka vei ve hle a ni. Chung ka thalai pui sual in a tihbuai mek, mahni intihhlum duhna hial nei, nun beidawnga tap mek te pawh chu Lal Isua hmangaihna hian a nghak reng ni hian ka hria a. Emau kawnga khualzin pahnih ten an khawhar hnem tura Lal Isua an sawm khan an va hlawhchham lo

BEISEINA NUNG

I Petera 1:3-9 A chunga kan tarlan Bible châng innghahna hi Petera te hun laia Asia Minor-a Kohhran țhang chak em em mai te chungchang lehkha a thawn ațangin a ni a. Helai 1:3-9 ah hian Pathian khawngaihnain Lal Isua tiha thawhnlehna hian beiseina nung min neih tir thu leh chu Lal Isua thiha thawhlehna chu kan chhandamna-chatuan nunna kan neih theihna tur a nih thu Petera hian min hrilh a. Beiseina hi keini ringtute chauh ni lo mi zawng zawng hian kan neih hi a pawimawh em em a. Beiseina hi mi rethei te chaw an ti hial țhin a ni. Miin beiseina a neih tawh loh chuan nun hlutna hi a hre tawh țhin lo a. Mi lar, zaithiam, Celeb etc pawh nise amah ah beiseina a awm loh chuan mahni intihhlum mai hi a thlang țhin. Hmanni lawk ah Linkin Park band-a an Vocalist Chester Bennington-a pawh inawkhluma an hmuh kha! Khang te kha a larin khawvelin an hriat nen-beiseina a neih tawh loh vang a ni ngei ang- a nunna kha amahin a inlak hial ni! Chuvangin beiseina neih pawimawh zia hi kan sawi

Phurrit a bo ta Kalvariah

Rev. John M. Moore a chu Kirkintilloch, Dunbartonshire, Scotland ah September 1, kum 1925 khan a lo piangin Pathian tihmi tak chhungkua atanga lo seilianin kum 16 a upa a nihin a paingthar a.    Glasgow, Scotland ah rawngbawlna/ministry zirin chu   lai vel kohhranah chuan rawng a bawl thin a. North America lamah a pem hmain nupui Esther Marr neiin Ontario, Canada-ah Baptist Pastor leh thurihtu ropui tak a ni a, November 2, kum 2017 khan a boral a. Rev. Moore hi Pathian hla phuah thiam tak mai a ni a, hla 150 chuang zet phuahin chung zingah chuan Mizote pawhin kan hriat lar em em ‘Phurrit a bo ta Kalvariah’(Burdens Are Lifted at Calvary) tih kum 1952 a a phuah hi khawvel deng chhuak khawpa a sulhnu a ni. He hla hi Mizo tawngin Rev. Lalrinmawia chuan mawi tak maiin min lehlin sakin tun hnaiah One in Christ te chuan mawi tak maiin an sa a nih kha. He a hla phuah mawi tak mai leh ringtute tana innghahna tlak Lal Isua a nih zia heti hian Rev. Moore chuan a sawi a- “Glas