Kan thupui khi awlsam taka Mizo tawnga kan sawi fiah dawn chuan – Chanchinbu pheka thuziak leh Facebook-a thu ziak tiin kan sawi awlsam thei mai awm e. Social Media chu – Internet hmanga inbiakpawhna hmanraw hrang hrang – Facebook, Instagram, WhatsApp, Telegram adt hmanga kan inbiakpawhna, thil kan sawi leh kan ziah leh kan pholante hi a ni a. Print Media chu Lehkhabu, Chanchinbu leh lekhapuana thuziak kan chhiar hi a ni.
Mizoram leh Social Media
Mizoramah hian Social Media hian hmun laili chang turin kum sawm emaw pawh a mamawh lo a; kum 2004-2021 inkarah hian mitin ban phakah Social Media hi a awm tawh ti ila kan sawi sual awm lo e. Facebook leh WhatsApp awm hnuah phei hi chuan mitin hian kan duh leh kan vei zawngte kan sawiin, thu leh hla a pian chhuah phah nasa hle a. Facebook leh WhatsApp group hrang hrang - Pathian thu sawina group atanga Zahmawh lam hawi sawina thlengin group a awm tih kan hre awm e. Thudik lo thehdarhte, mi pawisawi leh police lamin min man phah hial khawpin kan hmang nasa a, kan la hmang zel dawn bawk.
YouTube phei hi chu kan hmang nasain Mizoramah pawh eizawnna atana hmang kan tam hle a; a lawmawm hle. YouTube channel neitute pawhin mipui chhiar duh zawng leh ngaihven zawng an khawnkhawm nasa a, awihawm tak leh dawt phuahchawp liau liaute, engkim mai hi YouTube-ah hian kan vawmkhawm a ni ber mai. Zaithiamte hi YouTube vanneihpui bertute an ni awm e – khawvel leh Mizo ziathiamte hian.
Covid-19 – in khawvel a run hnuah phei hi chuan Social Media hi 70% velin a pawimawhna a pung a; a taka inhmuhkhawm leh lehkha sem chhuahte a theih loh avangin Social Media kaltlangin chanchin kan inhrilh a. Zirna sikul pawh Social Media kaltlangin kan kalpui a; engchen nge heti anga kan awm dawn hi kan sawi lawk thei lo.
Print Media leh Mizoram
Chanchinbu leh lehkhabu hi chuan Mizoram hi ziak leh chhiar kan thiam tirh atangin min chenchilh nghal a. Mizo thu leh hla thiam tak tak, thuziak thiamte, thawnthu ziak thiamte leh lehlin lam thiamte an lo chhuak a. Kan sikul zirlaibuah kan Mizo ziakmite thu leh hla kan senglut a; University thlengin kan zir a, a lawmawm takzet. Kum 2001 atanga Mizoram University kan neih hnuah phei chuan Mizo subject-ah MA thleng kan zir theih phah a; a lawmawmzia hi tawngkaa sawi fiah mai pawh a har a ni.
Chanchinbu lam pawh a pun belh nasa a, chhuak zui zel loa zuzi ta pawh a awm teuh a nih kha. Nitin chanchinbu hmangin kan khawvel thilthleng, kan ram politics, kan nitin nuna pawimawhte sawiin kan ziak a, kan hmang takai hle a nih hi. Tunah phei chuan nitin chanchibu leh thlakip chanchinbu chhuak tha tak tak kan nei a; kohhran pawhin chanchibu tha tak tak kan chhuah a nih hi.
Covid-19 a len hnuah phei hi chuan thuziakmi kan pung nasa a; lehkhabu pawh a chhuak nual tawh a nih hi. Lehkhabu ngainatu chuan Hripui leng karah pawh lehkhabu leiin a chhiar a; a hunawl a hnawhkhat thin a ni. Hetianga lehkhabu la chhiar hram hram thin hi Mizoramah hian mi sing chuang kan la awm awm e.
Kohhran leh Media
Mizorama khawii Kohhran pawh hian a thu leh hlate hi Social Media ai chuan Print Media ngeia puanchhuah hi hman atanga vawiin thlenga a tihdan a ni a. Hripui len hnuah erawh hi chuan loh theihlohin Social Media kaltlanga thuchhuah leh vawrhdarh hi a ti zauh zauh bawk. Mahse hei pawh hi Hripui len tawh loh hunah chuan a chhunzawm reng awm lo e. Bible pawh Social Media-a mi ai chuan a lehkhabu ngeia chhiar hi Kohhran duhdan leh mipuiin kan la phut tlat pawh a ni bawk.
Kohhran huang chhunga rawngbawlna peng hrang hrang - Kohhran pumpui, Kohhran Hmeichhia, Kohhran Thalai, Naupang, Sunday Sikul, Nilai Zan, Mission/Rawngbawlna leh tualchhung chanchinbute kan tichhuak thin a. Heng chanchinbu buatsaihna atan hian Kohhran hian sum leh pai tam tak a seng a; mipuite hian sum kan sen phu hian kan chhiar em tih chu zawhna pawimawh tak a ni awm e. Kohhran chanchinbu chhiar ngai miah lo hi inpuang duh ta ila kan tam hle ang.
Rawngbawltu hman tlak leh chhawr tlak ni reng tur chuan chanchinbu chhiar mi nih a ngai a, kan chhevela thil thleng mek hre loin rawngbawlna hlawhltling a awm thei lo. German Pathian thu thiam ropui, khawvel pawhin a ngaihsan Karl Barth-a chuan, “ I kut pahnihin Bible leh Chanchinbu la la, chhiar kawp ang che. Chutichuan, chanchinbua thu inziakte chu Bible hmangin i hrilhfiah dawn nia” a ti a, a pawmawm hle.
Zirna leh Media
Khawvelah thiamna a pung zel a; mi thiam chungchuang pawh kan tam tawh hle. Mizoramah pawh Doctorate degree mai ni lo Post- Doctoral degree nei pawh kan awm ve ta hial mai. Chutiang nitur erawh chuan lehkhabu chhiar nasat a ngaiin Social Media lama thu leh hla hi chu tlemte chauh an chhiar zawk a ni tih hi thudik a ni. Thesis/Dissertation ziaktur chuan lehkhabu ngei chhiar a ngai a; Social Media atanga an hriat thu leh hla hi chuan 40% pawh a hauh pha awm lo e. Civil Service kan tih mai – MPSC, UPSC adt exam tur pawhin internet a mi chauh ni lo, lehkhabua inziak ngei hi chhiar ngai a ni.
Lehkhabu tha tak tak leh hlu tak tak, Internet lama chhiar tur an lo dah chhuah te pawh a awm tawh a, chungte chu mi tam takin kan chhiar thin a ni. Hetianga lehkhabu chhiar a tangkai em em a; Library-a va kal kher emaw ngai loin kan chhiar theih phah a; a tha hle. Hetiang lehkhabu hi lei tur tha tak tak a awm a; hmanhmawh thilthua chhiar duh phei chuan hetia lei mai hi a tha em em a ni.
Zirna huangah hi chuan internet khawlaia mi mai ni lo, lehkhabua inziak ngei hmanga zawhna chhan leh kan ngaihdan ziahchhuahna atana min tanpuitu atana lehkhabua inziak hman hi an duh zawk leh an pawm ngheh zawk a ni a; a nih reng pawh a rinawm. Lehkhathiam, mi inzir mi tak tak ni tur chuan lehkhabu ngei chhiar a ngai tihna a nih chu.
Social Media nge Print Media?
A pahnihin. Mahse pawi ta em em chu - Social Media hian min chen chilh zawk a; kan tangkaipui lo zawk hi a ni. Thuziak tha, ram leh hnam hmasawnna tur leh keimahni tana hmasawn zelna tur lam aiin kan beng hriat chak zawng hi kan bawh zawk tlat hi a pawi ta a ni. Lungawina tramit atanga thlir chuan – kan lungawi phawt chuan a tha e. Mahse a rah chhuah chu ram rorelna fel lo a piang a, chhawr tlak leh zah tlak awm lo mihring kan pung a. Politician ten inthlan dawna sum leh pai min tawktarh hmangin kan lungawi a; kum 4 vel kan rethei ta thin a ni. Kan lungawina a hniam a, mi dangin hma min sawn khalh.
Mizoramah kan tawm khawm a, mahni inlum atangin Social Media kan khawih a. Mi chesual leh chanchin mawi lo thu ‘post’ kan sawichhiat belh luih luih a, tawngkam na tak tak hmangin mi zawng zawng hmuh leh hriat turin thil kan sawi a. A rah chhuah chu Assam hoin engmah kan ni lo tih hriain Vairengte daiah kan ram min chuh buai reng mai a ni. Mahni intodelh tur khawpa mi thiam leh ropui, lehkha chhiar nasa leh thil ti tak tak peih kan nei lo a. USA President meuh pawhin lehkhabu a chhiar laia lehkhabu chhiar ngai lo ram hruaitu leh mipui kan nih chhung chuan kan la buai zel ang.
Lehkha chhiar hi engkim siamthatna chu a ni lo, mahse lehkhabu chhiar atangin hmanraw hriam zawk leh awmze neia hmanraw hman dan leh hman tur, hman hun chu kan hriat phah ngei ang. Facebook, WhatsApp, Instagram leh Twitter te hi khawih ila, i ‘live’ fo ang u. Chutah mai chuan duhtawk loin lehkhabu tha i chhiar bawk ang u. Social Media-a hun kan pek zat aia tam hret lehkhabu chhiar ila, hma kan sawn ngei ang.
Comments
Post a Comment