Skip to main content

Lal Isua hi a awm tak tak em?

Bible bu 66 zeta chhahah hian Lal Isua Krista hlimthla leh a chanchin ziahna bu pali (Matthaia, Marka, Luka leh Johana) a awm chung pawhin, Lal Isua hi a awm tak tak em tih zawhna hi hman atangin vawiin thlengin zawhna a la ni a. Vawiinah phei chuan he zawhna hi ring takin, mi zawng zawng hriat theih turin min zawt ta a nih hi. Kan thiam ang tawkin he zawhna ri ring tak hi chhan kan tum dawn a; kan thiamna erawh a bei tham em em a ni tih ka sawi hmasa duh. 

Lal Isua chanchin hi hmasang thawnthu mai em ni?

He zawhna leh ngaihdan hi a upa hle tawh a; mi fing tak takin he zawhna hi vawi tam tak an zawt a, a chhanna an zawng nasa tawh hle. Kum 1800 chhoah khan heti ang zawhna hi mi thiam pui pui inkarah khan a lo lar ta em em a, lehkhabu leh zirchianna tam tak a lo piang chhuak ta a ni. German Pathian thu thiam Bruno Brauer-a kha Lal Isua nihna leh a chanchin te chîk taka zirchiang hmasatu a nih kha. Lal Isua thilmak tih an sawi nep te pawh a dodal hle tih kan hria. 

Kum 2016 khan ‘Barna's Talking Jesus’ chuan United Kingdom mipui ngaihdan an la a; mipuii 22% chuan Lal Isua hi hmasang pasaltha thawnthu emaw lekah an ngai a, 17% te chuan Isua hi a awm tak tak em tih an chiang lo bawk. Mizo zingah pawh Pathian awm ring lo kana wm a; Facebook group an siamah chuan Lal Isua hi an ring lo a, phuah chawp thawnthu mai niin an ngai bawk. 

Bible leh Kristian thuziak atanga Lal Isua chanchin

Thuthlung Thar bu 27 ah hian Lal Isua Krista chanchin hian hmun laili ber a chang tih kan hria a; Kohhran Pa-te (Polycarp, Eusebiusm Irenaeus, Ignatius, Justin, Origen) a te thuziakah pawh Lal Isua Krista a awm thu kan hmu bawk. Chanchin ziaktu  (Historian) tamtakte chuan Bible leh Kohhran Pa-te thuziak atang ringawt pawh hian Lal Isua Krista hi a awm ngei a ni tih an pawm a, thuhriatna hnar dang mamawh an inti lem lo. Chutih rual chuan ringhleltu erawh chuan a ring hlel tlat a; Alexander the Great-a chanchin tlemte inziak avanga Alexander-a hi a awm ngei a ni tih an pawm theih laiin Lal Isua Krista erawh chu Bible leh Kohhran Pa-te thuziakah an chuang chung pawhin an ring duh lo thung. 

Bible pawn lama Lal Isua chanchin

James Patrick Holding ( J.P. Holding), Florida, USA a cheng mek chuan Bible pawn lama Lal Isua Krista chanchin thuziak kan hmuh theihte chu hmun thumah a khaikhawm a; heti angin -

Thu rintlak chungchuang - Tacitus leh Josephus 

Thu rintlak laihawl - Thallus, Pliny, Lucian

Huamchin nei thu rin tlak - Suetonius, the letter of Mara Bar-Serapion, and the Talmud.

Hengte hi a mal malin kan lo en zui dawn a ni. 

Publius Cornelius Tacitus: Ani hi Rom chanchin ziaktu (Historian) leh politician a ni a, Lal Isua thih hnu AD 25 vela piang ni a ngaih a ni a. Tunlai mi thiamte chuan Tacticus-a hi a hun laia historian/chanchin ziaktu ropui ber pawlah an ngai a ni. Thu leh hla thiam tak niin Rom ram chanchinte a ziak nasa a, a hun laia mite ngaihsan rawn a ni. A lehkhabu pakhat ‘Annals’ tih chu Tiberia lal hun lai atanga Nero-a thih inkar chanchin a ni a; chutah chuan Kristiante tana thu pawimawh tak a lo ziak tel reng mai-

“Nero-a chuan puh tur a zawng a. Pawl pakhat, Kristiante chu a huat tawh sa avangin a puh a, nasa takin an tawrh phah ta a ni. Chu pawl chu Kristiante an ni a, a hmu chhuaktu Krista chu Tiberia lal laia ram awptu Pontious Pilate-a’n a tihlum a ni.”

Titus Flavius Josephus: Kum zabi 1-na hun laia Rom-Juda chanchin ziaktu ropui ber chu Titus Flavius Josephus-a hi a ni.  Kum 19 chauha upa a nih laiin Farisai a ni tawh a; a lehkhabu ziah atangin Pontia Pilate-a te, Baptistu Johana te, Lal Heroda te leh Lal Isua chanchinte kan hmu a nih kha. A thuziakah chuan -

“Mi fing pakhat Isua an tih chu a awm a, a nungchang pawh a tha hle a, mi fel tak nia hriat a ni. Juda mite leh ram dang atangin mi tam takte a zirtir ni turin an inpe a. Pilate-a’n thi turin leh khengbet turin thu a pe… ”

Thallus: Thallus hi AD 52 vela Rom a cheng, Trojan Indona chanchin a ziah atanga chanchin ziaktu (historian) ni chho ta zel a ni a. Ani hian Chanchin Tha Marka ziak 15:33 –a khawvel a thim vek dan kha a sawi fiah thu Julius Africanus lehkhabu ‘Chronographia' AD 217 vela an tih chhuahah chuan tarlan a ni a. Thallus chuan Lal Isua an khenbeh laia khawvel thim vek kha Kristiante hian thilmak thleng angin an sawia, mahse ni awk lem mai a ni e – tiin a sawi a. Heta tang hian Lal Isua hi Krawsa khenbeh ngei a nihzia leh khawvel a thim vek tih hi thudik tak a nihzia kan hmu thei a ni.

Pliny the Younger: Kum AD 120 velah khan Bithynia ram Governor niin Rom Lal Trajana hnuaiah dan hre mi, lehkhaziaktu leh roreltu a lo ni tawh thin a. Ani hi Kristiante’n Trajana be loa Lal Isua Krista, Krawsa an khenbeh an be tlat mai kha a helhin a ngaithei lo em em a; chuvangin Isua Krista phatsana Lal Trajana be duh lo chu tihhlum an ni ang tiin thupek khauh tak a chhuah hial a ni. Hei hian Lal Isua Krista hi mihring awm ngei, zuitu leh ngaisangtu tam tak nei a ni tih a tilang chiang hle.

Lucien of Samosata: Kum AD 120 vela Syra rama piang, Greek thu leh hla thiam tak mai chuan elhsen takin Kristiante chuan Grik pathiante aiin mifing pakhat an khenbeh (Lal Isua) an bia kha a nuih sawh hle a. Chumi awmzia chu Lal Isua Krista hi Krawsa khenbehin a awm a; a tho leh ngei a ni tih hi Bible pawn lamah pawh kan hmu a ni.

Suetonios: Ani hi Rom chanchin ziaktu ropui tak a ni a, Kristiante khan Lal Isua Krista, Krawsa an khenbeh tak kha thihna hneha a thawh leh an rin rin tlat avangin thiam loh an chantirna thu kha chipchiar takin a ziak a. 

Mara Bar-Serapion: Rom lal ram ropui tak chhunga awm Syria rama Stoic philosopher Mara Bar –Serapion chuan a fapa Serapion-a hnenah Aramic tawngin lehkha a thawn a. Chu a lehkha thawnah chuan Socrates, Pythagoras leh Lal Isua te chu khaikhin-in he a lehkha thawn hlu tak mai hi Kristiante chuan Bible pawn lama Lal Isua Krista awmzia tarlanna atan an hmang tangkai hle.

The Rabbinic Writings: Talmud tiin an sawi thin bawk a; Juda hoin tawngkaa an inhlanchhawn thu leh hla kha ziaka an dah thin sawina lehkhabu a ni. Chutah chuan heti hian Lal Isua chanchin a inziak a –

“Kalhlen Kut dawnah khan Lal Isua chu an khengbet a….Lal Isua khan ramhuai thil tihtheihna hmanga Israel mipuite kha kawng dik lohah a hruai a…”

Kan tarlang kim chang seng awm lo e! Bible pawn lam thuziak rintlak takte atang pawh hian Lal Isua Krista hi mihirng awm ngei, nang leh kei ang chiaha chanchin nei, Pathian fapa a ni tih hi chiang takin kan hre thei awm e.

Comments

Popular posts from this blog

Lal Isua Hmangaihna

Ramhlun North Pastor Bial Zaipawl in kum 2013 a an sak Lal Isua hmangaihna tih hla, T. Laldintluanga phuah hi tun lai ah hrelo kan vang hle awm e. He hla hi Zaithiam hrang hrang te pawhin an sa a. Lal Isua hmangaihna hi kan tan a tawkin engkima engkimah a rintlak zia puanchhuahna ropui tak a ni tih kan hre awm e.     He hla phuahtu T. Laldintluanga, Ramhlun North hi tunah hian Synod Choir (2018-2020) Conductor ni mek a ni a. He hla a phuah dan chanchin hi ka va zawt a, PDF in min lo pe thlap a, a chung ah ka lawm hle.  “He hla hi kum 2013 a ka phuah a ni a, heng hunlai hian a bikin thalaite ah mahni intihlum te, ruihhlo avanga thihna te, thih thut thutna ang chi kha a tam em em a, ka phak tawkin ka vei ve hle a ni. Chung ka thalai pui sual in a tihbuai mek, mahni intihhlum duhna hial nei, nun beidawnga tap mek te pawh chu Lal Isua hmangaihna hian a nghak reng ni hian ka hria a. Emau kawnga khualzin pahnih ten an khawhar hnem tura Lal Isua an sawm khan an va hlawhchham lo

BEISEINA NUNG

I Petera 1:3-9 A chunga kan tarlan Bible châng innghahna hi Petera te hun laia Asia Minor-a Kohhran țhang chak em em mai te chungchang lehkha a thawn ațangin a ni a. Helai 1:3-9 ah hian Pathian khawngaihnain Lal Isua tiha thawhnlehna hian beiseina nung min neih tir thu leh chu Lal Isua thiha thawhlehna chu kan chhandamna-chatuan nunna kan neih theihna tur a nih thu Petera hian min hrilh a. Beiseina hi keini ringtute chauh ni lo mi zawng zawng hian kan neih hi a pawimawh em em a. Beiseina hi mi rethei te chaw an ti hial țhin a ni. Miin beiseina a neih tawh loh chuan nun hlutna hi a hre tawh țhin lo a. Mi lar, zaithiam, Celeb etc pawh nise amah ah beiseina a awm loh chuan mahni intihhlum mai hi a thlang țhin. Hmanni lawk ah Linkin Park band-a an Vocalist Chester Bennington-a pawh inawkhluma an hmuh kha! Khang te kha a larin khawvelin an hriat nen-beiseina a neih tawh loh vang a ni ngei ang- a nunna kha amahin a inlak hial ni! Chuvangin beiseina neih pawimawh zia hi kan sawi

Phurrit a bo ta Kalvariah

Rev. John M. Moore a chu Kirkintilloch, Dunbartonshire, Scotland ah September 1, kum 1925 khan a lo piangin Pathian tihmi tak chhungkua atanga lo seilianin kum 16 a upa a nihin a paingthar a.    Glasgow, Scotland ah rawngbawlna/ministry zirin chu   lai vel kohhranah chuan rawng a bawl thin a. North America lamah a pem hmain nupui Esther Marr neiin Ontario, Canada-ah Baptist Pastor leh thurihtu ropui tak a ni a, November 2, kum 2017 khan a boral a. Rev. Moore hi Pathian hla phuah thiam tak mai a ni a, hla 150 chuang zet phuahin chung zingah chuan Mizote pawhin kan hriat lar em em ‘Phurrit a bo ta Kalvariah’(Burdens Are Lifted at Calvary) tih kum 1952 a a phuah hi khawvel deng chhuak khawpa a sulhnu a ni. He hla hi Mizo tawngin Rev. Lalrinmawia chuan mawi tak maiin min lehlin sakin tun hnaiah One in Christ te chuan mawi tak maiin an sa a nih kha. He a hla phuah mawi tak mai leh ringtute tana innghahna tlak Lal Isua a nih zia heti hian Rev. Moore chuan a sawi a- “Glas