Skip to main content

Hla Hlutna

 

Kum 1839 ah daih tawh khan English thuziak thiam Edward Bulwer-Lytton chuan ‘Ngunhnam aiin Pen-in thil a ti thei zawk’ tiin a lo sawi daih tawh a nih kha. Ni e, hei hi vawiin thleng pawhin a la dik a, khawvel awm chhung chuan thudik a nih reng pawh a rinawm. Thu leh Hla tha pawimawh zia hi kan sawi bang thei lo anga, kan sawi uar tawk zo ngai lo ang. America President ropui ber pawl Abraham Lincoln-a khan mi hang ho sal atanga a chhuahna chhan bul ber pakhat chu ‘Pu Tom-a In’ tih lehkhabu Harriet Beecher Stowe-i’n kum 1852 a a ziah vang kha a ni tih kan hre theuh ang a, khawvel pumin English hi kan tawnga kan hman chhan bul ber chu William Shakespare te ho vang a ni tiin sawi ta ila dawt lian tak kan sawi awm lo e. Chuti ang chuan Thu leh Hla (Literature) tha chuan khawvel a nghawng a, Zofate zingah pawh kan mi hmasa JF Laldailova te’n bul min tan sakin Mizo thu leh hla tha tak tak vawiin thlengin a lo piang chho ta zel a nih hi.
Thu mai ni lo hla hlei hlei hian thil a ti thei zual emaw tih turin mihring nunah hla tha leh mawi hian hmun thuk tak a chang a, hla phuah thiam leh zaithiamte hlut zia pawh kan hre chiang hle awm e. Tin, hla thluk nei lo Hlahril/Poetry tha leh mawi tak tak te hi khawvel hian a dah sang a, thu leh hla thiam tehfung pakhatah pawh an hmang thin tih kan hre theuh awm e. Kan Bible-ah pawh Sam Bu te, Thufingte leh Joba bu te hi Hebrai ho thu leh hla, Poetry huangah dah niin finna thu leh hla pai tiin Pathian thu zirna huangah pawh zir thin a ni. Sap thuziak thiam hmasate pawh khan an lemchan ziah te kha poetry ang chi hian an ziak deuh vek tih kan hre awm e.
Mihring hian kan nihna dik tak miin min hrilh emaw min sawi chhuah sak emaw hian lawm taka pawma insiamthat tum aiin a sawitu leh a ziaktute huat let zawk emaw hi kan pianpui bet tlat, Eden huan atanga kan chhawm tawh a ni a, kan ngaina em em ngai lo. Chuti ang chuan kan tlin lohna leh kan that tawk lohna te, kan famkim tawk lohna te chiang taka min tarlan sak tute hi kan ngaina lo a, chanchinbu leh khawvel hriata puan chhuah phei chu kan duh lo bur a nih hi. Kan tlinlohna leh kan nihna dik tak min hrilh fak fak tute hi kan ngaina hlei thei ngai lo – chu chu mihring zia ve reng a ni a, indem theih pawh a ni awm lo e.
Mahse chutih lai chuan Hla hmanga kan nihna min puanchhuah sak erawh chuan pawm nuam kan tiin kan ta ni ngawih ngawihah kan ngai a, hnuk ulh teuhin kan tahpui hawm hawm thei thung si a nih hi tiraw? Keimahni dinhmun dik tak tarlang chhuak chiang thei ber leh kan rilru chhungril zawng zawng hmu tlang vektu hla kha kan tan hla tha leh mawi a ni a, kan nihna dik tak zep loa min tarlan sak chiang thei ber ber hla kha kan hla duh ber leh kan ngainat ber, kan thinlung chhunkeh vek theitu a nih kha- hla zet hi chu a va danglamin a va hlu em!
Lengzem hla a ni emaw Hla Lenglawng a ni emaw, Pathian hla emaw pawh nise kan nihna leh kan hun tawn te, kan rilru min kap tu leh kan awm dan dik tak chiang taka min pho chhuah saka min tarlan chian sak theitu ber kha kan tana hla tha leh hlu, kan nun zawng zawng tikehsawmtu leh min chhawk zangkaitu, kan nun pawh thlak danglam hlawk theitu thuchah ropui tak keng kha a ni thin a nih hi. Chuti ang taka miin a nun leh a awm dan dik tak mai hla mawi tak mai hmanga a puanchhuaha zia thiam tak maiin an sak phei chuan khawvel a deng chhuak a, khawvela hla tha leh ropui ber berah an lo chang ta hial a nih hi.
Khawvel a lo danglam zel a, kan thu leh hla pawh a lo thangin kan phuah dan tawngkam thlengin a lo danglam chho a. Sap leh Mizo te pawhin kan thu leh hla phuah dan leh kan ziah chhuah dan te chu kan pi leh pute hun lai nena khaikhin chuan danglam tak a ni tawh a. Thu leh Hla huanga a upa ber leh hmasa ber pawla an ngaih Hlahril/Poetry te pawh hman lai leh tun lai mite’n kan phuah dan pawh a danglam tawh hle a.
Mizo Academy of Letters (MAL)-in kum 1989 atanga Book of The Year (BOY) kum tin an thlanah pawh vawi 10 vel chu hlahril bu hi a lang ve tawh a ni awm e. Kum 1997-a ziaktu ngaihzawn rawn Mafaa Hauhnar pawhin a lehkhabu ‘Chawlhna Tuikam’ ah thu tluang karah a zep zeuh zeuh a. Chutah Malsawmi Jacob te, Lalzuahliana te an lo lang a, midang thahnemngai tak tak te nen. Social Media khawvela kan chen tak hnu phei chuan nasa takin hma a sawn a, a lar thar a, thalai tam takin an rawn tuipui a, phuah an intihhmuh zui ta a.
Hlahril thanna kawngah hian hmalatu tam tak zingah langsar tak, sawi hmaih thiang miah lo a awm a - Sabereka Khuangkaih (Mafaa editor lai khan hlahril huang hi siam tan a ni) leh Mizo Poetry Society te hi an ni. Thang thar lehzual te khawvel kan chuan kai tak hnuin sawi hmaih phal theih loh, BOY-ah a kum zawnin hlahril bu a rawn lang ve leh thawt a. Kum 2019-ah Ramlawt Dinpuia lehkhabu ‘Rawlthar Awrawl’ chu top 10-ah langin, kum 2020-ah Anita VL Nunmawii lehkhabu ‘Rip’ tih chu top 10-ah a lang leh bawk a (a bak puanzar a la ni lo). Hlahril hmakhua ngai tu leh a pachhiat thin zia hmu tu tan chuan mittui mai ni lo, lungtui a far lo thei lo a, a lawmawm hle.
Hlahril hi a zau em avangin awmlo ata dinchawp (creative writing) leh mahni rilru puanchhuahna (confessional poetry) nihna nei kawp a ni a. Tha zawk leh tha lo zawk inhnialna karah a tha ve ve mai. Hetia hlahril a rawn pian chhuah tak chum chumah hian chhiar tur a tam ta a, creative writing pawh confessional poetry nia ngai tlat te pawh an bang awm lo ve; chungah zingah chuan tarlan tak Anita VL Nunmawii hi hmaih thiang lo a ni. Khawvelah hian thil tha leh tha lo, thil mawi leh mawi lo, nuihna leh tahna, hlimna leh lungngaihna a awm a. Pathian thilsiam hi a turu in a ropui em a, mi pakhata leng vek thei leh mi pakhat in ziah zawh vek sen a ni lo va. Chuvangin, a tha lam ziak chi an awm a, a lungchhiatthlak lam leh vanduaina lam ziak tura duan te pawh an awm niin a lang. Miin hringnuna a thalo lai a ziah mai avangin a lungngai tihna a ni lo va, chu lungngaihna ruama vanneihna a hmu thiam zawk mai a ni. William Shakespeare-a meuh pawh a lemchan lam thawnthu bikah a hlimawm tlem a zawng chu ziak ve bawk mahse a tam zawk chu a lungchhiat thlak lam (tragical plays) te an ni hlawm a, chu avang chuan a lungngai reng tihna a ni lo va, hringnuna lungngaihna lam aiawha ziaktu mai a ni.
A lehlamah mahni rilru puanchhuah nana hmang pawh an awm a. Tunlaia kan hlahril tam tak pawh hi niin a lang. Kan hun hman dan te leh kan khawvel hman mekin a rawn hrin pakhat chu rilru lam harsatna hi a ni a. Chu harsatna chuan sawi chhuah leh inpaih thawl a mamawh hle a, he lama mithiam te chuan thu ziah hi inpaih thawlna tha tak a nih thu an lo sawi chamchi ve bawk a, inpuanna hlachhammi tam chhoh dan nen pawh hian a inhne rem viau awm e. English hlahril phuah lar PB Shelley pawhin a hla ‘To a Skylark’-ah chuan, Thu mawi ber ber te hi thawnthu lungchhiat thlak tak hrilh tu an ni a lo ti a, a dik hmel hle. Confessional poetry sawi nikhuaa sawi hmaih theih miah loh chu American hlahril phuahtu lar Sylvia Plath kha a ni. Ani pawh kha lungngaihna thuk tak atanga a hringnun thawnthu lehkhaa ziak thin a ni a, a lungngaih thlak bakah a mawi a, a tak a, mi a fan hneh thin takzet a ni.
Hla phuahin a ken tel chu suangtuahna atanga lo chhuak hlimthla leh mittui te hi an ni. Thu tluang pangngaiin mi a hneh theih lohnaah pawh hla chuan ram a la duai duai thin- mittui hmangin! Mittui hmanga chawm hla chuan chhiartuah lawmna mittui, lungngaihna mittui, thawvenna mittui leh hahchawlhna mittui a fah a, hah a dam sawng sawng thin. Kan mimal nun mai bakah khawtlang nun thlengah hla hian pawimawh thuk tak a luah a ni ang, kan lawm pawhin kan zai a, kan lungngaih pawhin hla hmangin kan inhnem a. Hmanlai angin hla chham uar tawh lo mah ila Mizo Kristian te rohlu Bible-a chhiar hlawh leh ngainat hlawh ber pawl pawh hlahril bu Sam bu hi a ni ti i la kan sawi sual tam lo vang.
No photo description available.
You, Ramdingliana, R Lalduhawma Ld and 6 others

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Lal Isua Hmangaihna

Ramhlun North Pastor Bial Zaipawl in kum 2013 a an sak Lal Isua hmangaihna tih hla, T. Laldintluanga phuah hi tun lai ah hrelo kan vang hle awm e. He hla hi Zaithiam hrang hrang te pawhin an sa a. Lal Isua hmangaihna hi kan tan a tawkin engkima engkimah a rintlak zia puanchhuahna ropui tak a ni tih kan hre awm e.     He hla phuahtu T. Laldintluanga, Ramhlun North hi tunah hian Synod Choir (2018-2020) Conductor ni mek a ni a. He hla a phuah dan chanchin hi ka va zawt a, PDF in min lo pe thlap a, a chung ah ka lawm hle.  “He hla hi kum 2013 a ka phuah a ni a, heng hunlai hian a bikin thalaite ah mahni intihlum te, ruihhlo avanga thihna te, thih thut thutna ang chi kha a tam em em a, ka phak tawkin ka vei ve hle a ni. Chung ka thalai pui sual in a tihbuai mek, mahni intihhlum duhna hial nei, nun beidawnga tap mek te pawh chu Lal Isua hmangaihna hian a nghak reng ni hian ka hria a. Emau kawnga khualzin pahnih ten an khawhar hnem tura Lal Isua an sawm khan an va hlawhchham lo

BEISEINA NUNG

I Petera 1:3-9 A chunga kan tarlan Bible châng innghahna hi Petera te hun laia Asia Minor-a Kohhran țhang chak em em mai te chungchang lehkha a thawn ațangin a ni a. Helai 1:3-9 ah hian Pathian khawngaihnain Lal Isua tiha thawhnlehna hian beiseina nung min neih tir thu leh chu Lal Isua thiha thawhlehna chu kan chhandamna-chatuan nunna kan neih theihna tur a nih thu Petera hian min hrilh a. Beiseina hi keini ringtute chauh ni lo mi zawng zawng hian kan neih hi a pawimawh em em a. Beiseina hi mi rethei te chaw an ti hial țhin a ni. Miin beiseina a neih tawh loh chuan nun hlutna hi a hre tawh țhin lo a. Mi lar, zaithiam, Celeb etc pawh nise amah ah beiseina a awm loh chuan mahni intihhlum mai hi a thlang țhin. Hmanni lawk ah Linkin Park band-a an Vocalist Chester Bennington-a pawh inawkhluma an hmuh kha! Khang te kha a larin khawvelin an hriat nen-beiseina a neih tawh loh vang a ni ngei ang- a nunna kha amahin a inlak hial ni! Chuvangin beiseina neih pawimawh zia hi kan sawi

Phurrit a bo ta Kalvariah

Rev. John M. Moore a chu Kirkintilloch, Dunbartonshire, Scotland ah September 1, kum 1925 khan a lo piangin Pathian tihmi tak chhungkua atanga lo seilianin kum 16 a upa a nihin a paingthar a.    Glasgow, Scotland ah rawngbawlna/ministry zirin chu   lai vel kohhranah chuan rawng a bawl thin a. North America lamah a pem hmain nupui Esther Marr neiin Ontario, Canada-ah Baptist Pastor leh thurihtu ropui tak a ni a, November 2, kum 2017 khan a boral a. Rev. Moore hi Pathian hla phuah thiam tak mai a ni a, hla 150 chuang zet phuahin chung zingah chuan Mizote pawhin kan hriat lar em em ‘Phurrit a bo ta Kalvariah’(Burdens Are Lifted at Calvary) tih kum 1952 a a phuah hi khawvel deng chhuak khawpa a sulhnu a ni. He hla hi Mizo tawngin Rev. Lalrinmawia chuan mawi tak maiin min lehlin sakin tun hnaiah One in Christ te chuan mawi tak maiin an sa a nih kha. He a hla phuah mawi tak mai leh ringtute tana innghahna tlak Lal Isua a nih zia heti hian Rev. Moore chuan a sawi a- “Glas